I VON BÄ FÄ MIA TÜCC UNDONA COMAT A LEISCLA

Una sira cruaton e scigheros u me äf u m’ha ĉhüntó i scitra: l’eva in ĉäl ägn ĉhié nic scjü tücc ĉhi cugiöi in ĝhiaregna e ĉhe l’asctät’tnanz u ieva rasctó fo u fegn un päi‘t satmäi, un rosct ĉh’il maevan gniä piü i bigi.

La fäc umn’uciori e ‘n samartin piünda top ĉhié d’asctät; u libroc e l’gipon i ‘lam scquäs mäi mes sü.
Al düi dala fescta l’eva fiucó ‘na grena, pö ié nic fo ‘n fogn ĉhié l’éva ‘n schlawèc. I o fäc int la ĉhianäri fign i lu sctrenc iö sot al möt l’Era, pö i o outó fò a dricia scmanzant parché i sem ruò adös a ‘n cufion e pö änĉhia parché la grena l’éva ‘n bel gräi.

A la scima parò ui n’eva bä scjä nic un bon ĉhiauzéi e par cutadera la scüdeva trabotidó bälaĉhié purtä, ma i li sckröss us sfundreva a bräscvält.
I sem pö radüc fò i lu tarciü di sĉtänch (e i o bè fäc mia undona comat), i ho minó un sciüĉh d’äiro e i e scprató tänc di chi scĉhieisc chié cun vüna i o ciapó Isador di Pignata (bonärma) ĉh l’eva lä’t lä dal ri a raä ‘n crän e ul tegneva pal ĉhönĉh d’una sua ‘t chöir par no sal fä cucu a dös am sciorgnu iö sü l’ör du ri.
Maurina (bonärma ènĉhia lei, purèta), l’é sctrasida e, cul rapias a na tamöia, la zapadó u bäisc e le scjguaräda, la fäc scjü da süi u tarciü me ‘n scjuf, l’ha sctragió chäl got t’läc äiru ch’l’eva sciè i lu cruac e la ia radüc scjü piü duma ‘n zukué bródi e ‘n gräi ‘t gliägnia.
Isador l’eva mat me ‘n cop.
Tantosct ĉh’i ho argüit i sckutibieri di Pignata, mi i ho fäc sü l’tarciü cui ĉhialĉhiègn fin sot i piràc du gipon. Un bot ĉhi sem sctäc sü sü l’ör ‘t Sac i sem näc fo pal Ghiäisc, a scĝhiarbüzoi, sciundreri e scparzät ènĉhia paric out; pö dai Sctalèt i sem radüc a ĉhiè.

Um n’invern gref l’è sctäc, i scjüeva ‘n mücc a trisèt cun tri plundar, e i sciüdeva mo ĉhiarpinam tant chi seva n’crevat.

A maiscjenĉh i sem näc tardot; u me Baba l’éva sü la méi besĉhia du técc cul bössru, e chäla ĉu tacheva scjü sot al pradègn d’mez, cun futóscjü ‘l cuè, ceros ‘nĉhia lüi.
Un rasciüiva ‘t fè piü nóta, l’ha giüscta rabló sü ‘n sciuei, scjuscjüt int ‘n zuqué fräscĉh a ‘na ĉhiarĝhiäiscja, fäc su ‘n mäni a m’tardenz e a na badira e da un fessru u scnizieva fo cu la giova i doi pa la furnèsa.

I e pö nic da ĉhiarĝhiè l’älp, in chäl temp nüi i sevum a Läi. Um tucheva radüf int u dartü, un cogn ‘t ĉhiasö, un päi ‘t tarciür e ‘na sciuata par fè sü i ĉhialĉhignöi du ĝhiartegn.
Um bot ĉh’ho däc scjü i mè bescĉh al Cussro, i sem näc lè pai madei a däi fo ‘n gräi ai scträt di vac.
A misüra i mè bescĉh u mi ha sckurei u ĉhiasei, um bon Fant ma ‘l lèc u i vaseva poc, l’éva piünda ĉhär ‘na stafa!
Quand ĉham müdó i sem näc int a ütei al tünar. I am scmanzó a tö fo da l’üs u tünaret, cu la parsüra, i tabiei, la lüla, u scĉhar e ‘n zukué arzanai manüdri.
Mi i ho raó la barì e i ho däc fo ‘n gräi cur na mèutra ‘t sckocia, i ho sciueidó i maisctrei fign al bundon e i ho muló ‘l ĉhianè. Sül funt ‘t la barì i ho futó int i zucroi, ĉhiavalèt e pö i l’ho ‘mpienida ‘t gipoi masoc e ‘t ĉhiauzät musc.
U ĉhiaurei (sckroc ascbac par ruäi), la fäc düisa ‘t vei ĉhianó ‘n ĉhalĉhegn e le sctäc iö a scminam, l’ha giüscta züfó.
I Fänc jevan tüc renĉh, i bescĉh rüsciei, ènĉhia i pörsc puesma det ‘t sckocia i ‘sn evan tiró dös ascbac, i vegnevan fo piü du bròc e i vasevan tüt a rüs.

U di ‘t nanz da dascĉhiarĝhiè i ho manit u tec, scpazó fo i cröf di parzef, sckuó i uäĉh, l’anti, ‘l fasó e ‘l fund du büi. I ho mes ènĉhia düi pradègn pai sciguetoi e ‘t zurint ‘na scträdia; pö i ho fäc sciè ‘n sciuei ‘t scpign.
I e nic tardot, se fäc sciè torbru; Äv u ma dic ĉh’l’ha ĉhianó ‘n parsüt, u n’ha sciuató scjü bèlaĉhe ‘n tund piegn, us n’ha tiró dös ascbac, la saró la liscta, scprènĝhió l’üs, bevüt ‘na butascèda ‘t lèc ĉhiasó e pö le nèc i lu sctröi.

Testo di Elvezio Beffa (1919-2013), di chi du Móc, da Madrano in Bellinzona.